María Canosa: "Con Muriel aprenderemos que a vida sen cor, sen soños, sen ilusión... vólvese gr
María Canosa (Cee, 1978) é profesionalmente enxeñeira de Camiños, Canais e Portos, sendo escritora de corazón. Articulista en "La Voz de Galicia", foi contertulia en varios programas radiofónicos da Radio Galega e Radio Voz. Foi a «experta» en letras nos concursos dos programas de TVG Cifras e letras e Verbas van. É autora dunha extensa obra narrativa infantil e xuvenil, iniciada con "Bramido maino" e "A pedra do seixo", publicadas en 1997, e continuada, entre outras, por títulos como "O Crebanoces" (2011); "Xiana, a nena pirata" (2012); "Viaxes de inverno" (2013); "Druidas" (2014); "Rubicundo" (Xerais, 2015), finalista do Premio Merlín 2014; "O día que choveu do revés" (Xerais, 2016); "A cazadora de estrelas" (Xerais 2017), finalista do Premio Merlín 2016, e Muriel (Xerais, 2017), Premio Merlín 2017. Como narradora publicou "Faíscas" (Galaxia, 2009), "DisParo" (Embora, 2016), "Non é París" (Bolanda, 2016) e "Cando cae a luz" (Urco, 2016). Publicou, ademais, o libro de poemas "Ronca o mar" (2011) e o ensaio "A que altura está o ceo?" (Alvarellos, 2016), en colaboración con Jorge Mira.
- Cal é o xerme do que xorde Muriel? Hai detrás algunha influencia literaria ou cinematográfica?
É moi curiosa a forma que van tomando as historia. A primeira semente foi a actualidade galega. Os problemas das cotas do leite. E eu véndoo nos noticiarios non pensaba en facer unha historia para cativos que tivese que ver con isto, pero a idea de que se aprenda a valorar os potenciais cos que contamos no país, e a valoración das materias primas, dos oficios máis tradicionais.. comezou a moer na cabeza. E aí comezou a medrar a semente e enfornarse Muriel, engorde. Con calma. Dando moitas voltas antes de decidir tomar un rumbo algo máis concreto. Navegar polo intramundo das historias é unha singradura longa e con moitas viraxes, sen dúbida. Quen diría que os gandeiros me ían traer ata aquí.
Carro leiteiro tradicional. Fonte: Ihinkstock. (Fotografía cedida pola autora)
En canto á influencia literaria ou cinematográfica que preguntabas, non recoñezo unha en concreto. Houbo influencia visual, moita, para deseñar o personaxe de Fígaro. Pero si que é certo que, no fondo, Charlie e a fábrica de Chocolate estaba por aí. Moi no fondo, claro, porque as historias e personaxes son ben diferentes, pero a estética desa maxia, aínda que máis enxebre, foi inspiración.
- Que supón para María Canosa gañar o Premio Merlín de literatura infantil 2017, galardón do que levaba varias edicións ás portas?
Buf!! É pensar nel, e nese día... e volver emocionarme. Era o cuarto ano que quedaba finalista, de maneira consecutiva. E, curiosamente, este foi o ano que máis me esquecín do tema. Non contaba con el, francamente. Quizais unha aprende a xestionar este tipo de emocións. É bo ilusionarse previamente, pero sempre queda ese “ai!” cando non chega finalmente ao cume. Así que... foi un sorpresón total, de verdade.
Lembro perfectamente a chamada. Recoñecín a voz de Manuel Bragado, o responsable de Xerais, pero como tiñamos un acto de alí a tres días... fíxome crer que me chamaba por iso. No momento, latexoume o corazón e pensei: Carai! Xa puido elixir outro momento para chamar. Cando aos poucos segundos me di: Ben, realmente non chamaba para isto, chamaba porque... Lema: Fígaro. Título: Muriel. Parabéns!! Boteime a chorar. Era tanta a emoción acumulada, a tensión de anos de traballo... que non o puiden evitar. Tampouco quixen. Estou moi agradecida a todas e cada unha das persoas que me fixeron chegar ata aquí, que non permitiron que deixase de camiñar pola senda do traballo e o esforzo a prol da literatura propia.
Cartel promocional do Premio Merlín de literatura infantil 2017. (Imaxe: Xerais)
Logo o momento da entrega. Sentinme taaaan querida. Houbo moita xente que se aledou comigo, que compartiu a miña felicidade... e iso é o mellor de todo. Axiña caeu sobre min o peso da responsabilidade. Un Premio Merlín é un soberano galardón e recoñecemento. E agora... que? Cando o raposiño comece a correr por dentro da mente dos cativos e maiores... que van pensar? Que van dicir? Coincidirán co ditame do xurado? Con todo, quedo co pulo que me deu. Tomeino case como un recoñecemento a tantos anos de “resistencia” na escrita, e na escrita para os máis novos en especial. E con iso quedo. Con que son feliz cada vez que o lembro, ademais de axudarme a ser totalmente responsable con cada unha das liñas que escribo, antes e agora.
- A figura da avoa é esencial tanto na historia como na propia concepción da vida de neno …
É que a avoa, as avoas, son indispensables nesta nosa terra. Un matriarcado de raíz. Cantas avoas non criaron aos netos? Cantas mulleres son responsables de manter a nosa terra co seu esforzo e tesón? Cantas avoas non teñen influído na maneira de pensar dos seus netos? Adaptáronse con mestría ao paso de dúas xeracións pero... a moitos de nós tiveron moito que ensinarnos. A miña avoa materna, a quen non coñecín, foi quen de deixarme unha pegada fonda no carácter e concepción da vida. Foi unha muller avanzada no seu tempo e, só de escoitar como foi a súa vida, converteuse nun exemplo. Por iso foi consciente a figura da avoa no libro, porque esas mulleres poden cambiar a concepción do mundo, máis cando nestes tempos son as que moitas veces están educando aos netos.
- Nesta historia hai moita maxia e fantasía, máis incluso que noutras das súas obras anteriores …
Pode ser. É algo moi difícil de medir. Pero si é certo que desde que escribín Rubicundo (Xerais, 2015) as historias que creo teñen todas un estilo semellante, mestura de realidade e fantasía facendo equilibrio. E neste tipo de escrita síntome cómoda, por iso volvo a ela. Non significa que non faga outras cousas, pero si é certo que esa dicotomía entre o tanxible e o incerto me presta, porque creo que a combinación dos soños e a realidade é totalmente posible. O efecto que provoca nos lectores, comprobado despois de moitos encontros con alumnos, é moi bo, os rapaces involúcranse e buscan os puntos de conexión entre o ficticio e o real.
Capa de Rubicundo de María Canosa. (Fonte: Xerais)
- Tamén hai intrigas ás que os lectores terán que estar moi atentos para resolvelas…
Tamén! É un xeito de ir tirando polo lector páxina a páxina. A Muriel vanlle chegando pistas que seguir, as mesmas que vai obtendo o lector, polo que imos avanzar ao mesmo tempo ca o propio protagonista. Algunhas teñen resposta inmediata, outras fanse de rogar algo máis e... hai cousas coas que non contamos que tamén se nos desvelan ao final do libro, así que hai un pouco de todo neste eido tamén. Pareceume un bo xeito de enrolar ao lector na historia. Agora veremos se funciona!.
- Penso que se pode dicir que Muriel fai unha viaxe tanto física como interiormente.
Sen dúbida ningunha. Muriel medra e sae da súa comodidade por fóra e por dentro. E diso trata esta historia, de saber medrar, de enfrontarse aos medos e adversidades (sexan do estilo que sexan) para superarnos a nós mesmos. Muriel inicia a andaina asolagado pola tristura. Ten dúas opcións, quedar nela e buscar quen o arroupe, ou erguerse. Nin el mesmo sabe que está nesa tesitura, pero agarrarse ás pequenas oportunidades, aos detalles diminutos.... resulta a súa salvación. É unha das teimas que teño, valorar o pequeno, o case imperceptible... porque nestas cousas diminutas podemos atopar os grandes cambios, o sentido da nosa vida. Con Muriel aprenderemos que a vida sen cor, sen soños, sen ilusión... vólvese gris. Un pode ir arrastrando os pés e deixando po ao seu redor, ou erguer os xeonllos e contaxiar vitalidade co seu andar lixeiro. Ser quen do segundo depende de cada un, pero afectará a un entorno considerable, non só ao propio embigo.
- Como foi traballar con Lucía Cobo? É evidente que estas ilustracións son do máis axeitadas para este libro.
Lucía é un encanto de muller e unha profesional enorme. Ten unha sensibilidade exquisita, e tivemos a sorte de que a novela contaba con algún elemento que lle gusta especialmente. Desde o primeiro momento foi un pracer traballarmos xuntas, porque podo dicir que así o fixemos. No primeiro encontro que mantivemos arredor do libro, traía o orixinal cheíño de anotacións e papeis con distintas ideas para posibles ilustracións. Deume papel e lapis e pediume que eu, na miña torpeza de debuxante, dese forma aos trazos máis salientables de certos aspectos que o texto non deixaba claro.
Ilustración de Muriel e Fígaro. (Autora: Lucía Coba)
Soubo desde un primeiro momento cal ía ser a cor ou cores predominantes, fai asociacións diversas con elas... É incrible. Insisto na súa sensibilidade, e tamén no minuciosa e detallista que é. Fai apuntamentos, pregunta, indaga... quere saber... É unha moi boa lectora, vai máis alá das palabras, cóase nos espazos en branco e fai análise deles... Por riba, é tan doce coma os seus debuxos. Premio dobre, por poder traballar con ela.
- En xeral, que é o máis importante para vostede á hora de confeccionar unha obra literaria?
Que se faga un novelo, que quede arredondada, como un universo propio no que non existan furados polo que se me caia a historia, ou os personaxes. Que sexa crible, aínda chea de fantasía. Pero... eu nunca estou totalmente convencida de que non se me escape nada, ou moito. Dubido constantemente. Preciso, logo, falar moito cos lectores. Pero claro... iso vén despois, cando xa un botou a historia a voar e pouco hai que facerlle... Pero, como Muriel, intento avanzar e deixar atrás os medos. E moito aprendo de cada intento!
- Para pechar. Ten algún traballo en marcha do que poida adiantarnos algo?
Eu sempre son moi pudorosa co que escribo, non adoito desvelar practicamente nada do que fago, incluso na casa, cando me ven cun caderno e un bolígrafo de xeito máis ou menos regular... Non digo nada porque non sei que vai pasar con esa historia. Non sei se quedará redonda, ou se me apetecerá que os demais a vexan. Quizais permaneza nun caixón por sempre, ou por moitos anos, ou... Daquela, para que dicir nada do que non sabemos que será, ou nin sequera será? Con todo, agora mesmo estou nesa fase de dar moitas voltas á cabeza pero non escribir nada aínda porque non agromou sequera a semente. Así que... non podo desvelar nada xusto agora, a historia que vive na cabeza aínda non se ve.
