Recensión: Ánjel Lertxundi, Ti
Título: Ti
Título orixinal: Zu
Autor: Ánjel Lertxundi
Tradución: Carme Torres París
Editorial: Galaxia
ISBN: 9788491515562
Nº de páxinas: 420 páxs
Sinopse:
Un día de xullo de 2012, a vida do protagonista do libro muda por completo.
Á súa muller diagnostícanlle un letal cancro de páncreas. A existencia pasa a ser outra cousa desde ese instante. Os valores polos que se guía o mundo, agora teñen que ser outros. A enfermidade pasa a ocupalo todo. A inseguridade. O medo. Ánjel Lertxundi agasállanos un dos seus textos máis persoais e directos. Sen concesións e sen arestas. A vida e a morte. Tocándose.
Ás veces, moi poucas veces, a literatura fala desde o mesmo centro da dor física; desde un suplicio que sacode os nosos sentimentos e pon a lume candente todo o noso ser na engra do sufrimento (páx.87). Considero esta cita do autor como unha das máis axeitadas para falar deste libro tan curioso, un artefacto narrativo tan intenso como ferinte e que chega con facilidade a calquera lector.
Ánjel Lertxundi, unha das figuras esenciais e máis premiadas da literatura contemporánea en euskera, preséntanos en Ti unha historia de autoficción onde o persoal e o literario entrelázanse de tal maneira que constitúen un texto orgánico e ateigado de sentimentos.
A confesión é un acto, di María Zambrano; o acto supremo que se pode levar a cabo con palabras. Alguén quita a careta, confesa algo, íspese. Pon ante a vista de todos algo moi íntimo que gardaba para si. Prescinde de adornos e subterfuxios e, deixando a un lado os artificios máis utilizados na simulación literaria - un narrador máis ou menos neutro, os personaxes, os espellos e biombos do argumento...-, o autor proponse falarlle ao lector directamente. Sen mediacións , ou case sen elas. O escritor sente a necesidade de facer unhas revelacións. Desexa desafogarse. Igual ca un borracho, o confesor busca polas tabernas das letras algún infeliz que estea disposto a escoitar as súas miserias.
Estamos ante un texto que fala dunha dor que non nace do epicentro do eu, senón dunha ferida que xorde da situación da muller do protagonista e que afecta a todos os aspectos da vida de ambos. O sufrimento do eu nace do ti e por iso neste libro temos sempre a sensación de que co paso das páxinas somos partícipes dunha investigación sobre a dor, a vida, as feridas, os sentimentos, os medos e, incluso, a propia morte. A intensidade do texto recae no feito de que un se da conta de que aquilo que críamos importante ou sólido, desaparece ante o medo de perder a alguén querido.
A eutanasia, ademais dunha forma digna de dicir non ao máis cruel tributo da morte, o sufrimento das últimas horas, é un xeito de dicir: pertencemos á vida, negámonos a pertencer á morte tamén antes de morrer.
Preto, ao redor de nós, no aire, dispoñemos de pistas sobre o que nos ocorrerá mañana, pero somos incapaces de velas, non detectamos nin onde están nin como son. Tal como sucede no coñecido conto da carta de Poe, non reparamos nos sinais que anuncian o futuro máis próximo. Estamos choscos e os nosos ollos carecen da agudeza necesaria para ler nas letras en miniatura de hoxe a congoxa en letras maiúsculas de mañá.
O sufrimento nesta historia parte do descoñecemento ante como reaccionar á enfermidade e pasa por distintas etapas: ansiedade, medo, furia, aceptación e mesmo aparente tranquilidade. O lector acompaña o narrador nunha viaxe onde os textos literarios son tamén axuda, inspiración e consolo e na que obtemos unha visión de conxunto sobre a fina liña entre a vida e a morte.
O marido de Ti adoita dicir que unha relación é coma unha casa; tanto unha coma outra hai que vivilas. Vivir nunha casa, vivila. O mesmo ocorre coa relación. Vivir na relación, habitala, ocupala, organizala, amoblala e decorala, ordenala, coidala, dotala dun estilo acordado polos dous, que pase de ser a túa casa ou a miña a ser a nosa. Mentres o marido non paraba de meter libros e máis libros na casa, ela non paraba de introducir vida e máis vida nos andeis do cotián. O marido de Ti non dirá - iso nunca!- que os libros non son vida, pero os libros, iso sostén el, quéreos para vivir, non para darlle as costas á vida.
A vida e a morte, a dor e a enfermidade ou a realidade e a ficción, todo isto combínase en Ti xerando un artefacto narrativo de categorización complexa e que bebe de sensacións, lecturas e moitas vidas.
